ناتوانی کنترل ادرار در کودکان، چگونه علت را بیابید؟

شما باید در انتظار آن باشید که کودک، حتی هنگامی که کاملا به توالت رفتن عادت کرده است، گهگاه ولی نه به طور منظم در زمان بیداری شلوارش را خیس کند. این مسأله ممکن است حتی تا سن ۵ تا ۶ سالگی نیز دیده شود. به ویژه وقتی کودک به شدت خسته، هیجان‌ زده یا نگران باشد. اگر این گونه اتفاقات را نادیده بگیرید، به تدریج از تعداد این موارد کاسته خواهد شد. وقتی کودک بزرگ‌تر می‌شود، بیشتر از شما از پیش آمدن این مسائل ناراحت و رنجیده می‌شود. بنابراین طبیعی است که وقتی کودک در طول روز شلوارش را خیس می‌کند شما عصبانی و ناراحت شوید، ولی فریاد کشیدن و ترساندن و تنبیه کودک باعث می‌شود کودک بیش از پیش عصبی و ناراحت شود. بعلاوه، این رفتار، کودک را بر می انگیزد تا با شما وارد جنگ قدرتی شود که بسیار بیش از مسأله ادرار کردن او زیان آور است.
اگر کودک به خیس کردن شلوارش در طول روز ادامه می‌دهد و این کار را زیاد هم انجام می‌دهد، دیگر نمی توانید این مسأله را نادیده بگیرید. شما باید به کودک کمک کنید تا مشکلش را حل کند. چه این مشکل عاطفی و روحی باشد چه فیزیکی. اگر کودک پس از مدت‌ها، دوباره شروع به خیس کردن شلوارش کرد، باید در این هنگام عفونت مجاری ادراری را در نظر بگیرید و با پزشک مشورت کنید. همچنین ممکن است او از نظر روحی یا روانی برای مثال به دلیل به دنیا آمدن خواهر یا برادر یا یک مشکل در مدرسه یا دعوا با دوستان و همکلاس‌هایش مشکل داشته باشد.

۱- وضعیت کودک را از نظر مشکلات پزشکی ارزیابی کنید
کودکان زیادی را می‌شناسیم که برای بررسی مسائل روانی مربوط به روز ادراری مراجعه می‌کنند، ولی در واقع، مسأله اصلی آن‌ها اصلا روانی یا عاطفی نیست. قبل از آزمودن راه های مختلف، از پزشک بخواهید کودک را کاملا از نظر پزشکی مورد معاینه قرار دهد. علت اصلی ممکن است عفونت مجاری ادرار، کوچکی مثانه، ضعف ماهیچه ها و یا مسأله‌ای مرتبط با اعصاب باشد.

2- ظرفیت مثانه کودک را کنترل کنید
برخی کودکان به علت آنکه مثانه‌شان کم حجم است و یا کنترل کافی بر روی مثانه خود ندارند، در طول روز نمی توانند ادرارشان را کنترل کنند. البته نباید انتظار داشته باشید مثانه کودک بیش از آنچه برای سنش مناسب است، ظرفیت داشته باشد و همواره به یاد داشته باشید که کودکان از نظر رشد فیزیکی و تکامل با یکدیگر تفاوت دارند و بعضی زودتر و بعضی دیگر دیرتر به تکامل فیزیکی می‌رسند. برای کودکان سه یا چهار ساله اصلا غیر معمول نیست که گاهی شلوارشان را خیس کنند، زیرا آنچنان مشغول بازی و سرگرمی های مخصوص خودشان می شوند که توالت رفتن را فراموش می‌کنند؛ ولی اگر کودک شما همچنان بطور مداوم شلوارش را خیس می‌کند، دقت کنید که چند وقت به چند وقت ادرار می‌کند و چقدر می‌تواند ادرارش را نگه دارد. اگر کودکتان نمی‌تواند مدت کافی ادرارش را نگه دارد و یا مجبور است آنقدر زود به زود به دستشویی برود که اغلب از توالت رفتن خسته می‌شود، تمرین‌های مربوط به افزایش حجم مثانه را انجام دهید. از روش‌های ارائه شده کاملا پیروی کنید. کودک را برای افزایش زمان نگه داشتن ادرارش تحسین کنید و به او پاداش بدهید.

3- خیس کردن‌های عصبی کودک را کاهش دهید
اگر به نظر می‌رسد حجم و ظرفیت مثانه کودک طبیعی است؛ ولی وقتی عصبی، مشوش، یا نگران می شود شلوارش را خیس می‌کند، آن‌گاه تمام تلاش خود را بر روی آموزش روش‌های کسب آرامش خواهید دید که وقتی کودک بیاموزد که آرام باشد و آرامش داشته باشد، خودبخود کمتر خودش را خیس خواهد کرد. از کودک بخواهید روش‌های کسب آرامش فوری را در مواقعی مانند هیجان، ترس و ... به کار ببرد. برای نمونه ما این روش را بر روی یکی از کودکانی که قبل از برگزاری امتحان‌هایش به قدری عصبی می شد که اغلب خودش را خیس میکرد، آزمایش کردیم. او با استفاده از روش‌های کسب آرامش فوری در کلاس و سر جلسه امتحان موفق شد بر این مشکل غلبه کند و در امتحان‌هایش هم موفق‌تر باشد.

4- روی ترس کودک از رفتن به توالت‌های دیگر کار کنید
بعضی کودکان می‌ترسند از توالت‌های غیر از منزل خودشان استفاده کنند. اگر کودک شما نیز با این مشکل روبرو است.

5- کودکانی که غرق بازی می‌شوند
بعضی از کودکان وقتی مشغول بازی با دوستانشان هستند، آنقدر سرگرم می‌شوند که به علامتی که مثانه برای توالت رفتن به مغز می‌فرستد، توجهی نمی‌کنند؛ راه حل این است که اهمیت توالت رفتن را طوری به کودک بفهمانید که وقتی علامت را از مثانه‌اش دریافت کرد، انگیزه کافی برای متوقف کردن بازی و رفتن به توالت داشته باشد. اگر کودک شما آنقدر بزرگ شده که بتواند به تنهایی به توالت برود و پزشک احتمال وجود مشکلات جسمی را برای ناتوانی در کنترل ادرار رد کرده است و اگر فکر می‌کنید علت اصلی خیس کردن شلوارش، غرق شدن در بازی است، باید بکوشید انگیزه کافی در کودک ایجاد کنید، به طوری که رفتارش را تغییر دهد. اگر می‌پندارید کودک به اندازه کافی اهمیت مسأله را برای قطع کردن بازیاش درک نکرده است، برنامه زمانی‌ای تنظیم کنید که کودک رأس زمان های مشخص برای رفتن به توالت به منزل بیاید. خودتان هم به طور جدی بر اجرای درست این برنامه نظارت کنید تا وقتی که کودک به مرحله ای از رشد برسد که خودش بداند چه موقعی باید بازی را قطع کند و به توالت برود. برای کودکی که آنقدر بزرگ شده است که اهمیت استفاده از توالت را دریابد، توضیح دهید که اگر هنگام بازی شلوارش را خیس کند، به شما ثابت می کند که نمی‌تواند هم بازی کند هم حواسش به توالت رفتن باشد. برای او توضیح دهید این کار تنبیهی برای او نیست، ولی تا وقتی به شما ثابت نکرده است که می‌تواند هنگام بازی حواسش را به توالت رفتن هم جمع کند، اجازه ندارد به آن بازی خاص بپردازد.

5- بار دیگر که کودک شلوارش را خیس کرد، اجازه ندهید آن روز دوباره برای بازی بیرون برود
اگر دیر وقت است، روز بعد به او اجازه بازی ندهید. کودک را برای مدت زیادی از بازی محروم نکنید. اگر این روش موفقیت آمیز بود، دیگر این رفتار را ادامه ندهید و با او خیلی خونسرد و مهربان صحبت کنید، عصبانیت نشان ندهید و صدایتان را بلند نکنید. به یاد بسپارید که نقش شما این است که به او کمک کنید تا بر مشکل خیس کردن شلوارش غلبه کند.

6- وقتی زمان جریمه برای پرداختن به بازی به پایان رسید، به او اجازه دهید بازی‌اش را از سرگیرد
ولی هر از گاهی برای پنج دقیقه به منزل بیاید و حتی اگر ادرار ندارد، شلوارش را در بیاورد و یک دقیقه در توالت بنشیند. از کودکتان بخواهید هر پانزده دقیقه سری به شما بزند تا نشان دهد که شلوارش را خیس نکرده است. اگر این طور عمل نکرد، اجازه ندهید بقیه روز را در کوچه بازی کند. هر بار که کودک برای بازبینی شلوارش به خانه آمد و دیدید خشک است، او را تشویق کنید و بگویید حالا می‌تواند یک ربع ساعت دیگر به بازی بپردازد.

7- به تدریج، فاصله‌های زمانی بین آزمایش کردن‌های شلوار کودک را زیاد کنید
تا جایی که کودک دریابد چه موقع برای توالت رفتن باید به خانه بیاید. همچنین با کودک به توافق برسید که روزی چند بار ادرار کند تا مثانه‌اش پر نشود و بدین ترتیب، احتمال خیس کردن شلوارش را کم کند. بکوشید دفعات خیس کردن را به طور روزانه یا هفتگی ثبت کنید و به یاد داشته باشید که در صورت کم شدن تعداد این موارد، کودک را تشویق کنید. در صورتی که کودک به خیس کردن شلوارش ادامه داد، یک روز دیگر او را از بازی محروم کنید و تمرین توالت رفتن را با او انجام دهید. تجربه نشان داده است که اکثر والدین با این روش به نتایج خوبی دست یافته‌اند و دفعات کم‌تری شاهد خیس بودن شلوار کودکشان بوده اند. با این حال، اگر با وجود درست عمل کردن به این روش نتیجه خوبی نگرفتید، درباره علت ناتوانی کودکتان در کنترل ادرارش تجدید نظر کنید و در صورت لزوم، از یک متخصص کمک بخواهید.