مشکل شب ادراری کودکان، انواع و علل ایجاد

شب ادراری یا انورزیس شبانه، به صورت خروج ادرار در لباس یا رختخواب به صورت مکرر پس از سنی که باید به لحاظ تکاملی کنترل مثانه برقرار شده باشد، تعریف می شود. بیشتر بچه ها با سن عقلی ۵ سالگی دارای کنترل بر روی مثانه در طی شبانه روز می باشند. بنابراین تشخیص، زمانی مطرح می شود که پس از سن ۵ سالگی، کودک حداقل ۲ بار در هفته برای ۳ ماه متوالی لباس یا رختخواب خود را خیس نماید و یا اینکه خیس کردن رختخواب به شکل یک نگرانی و ناراحتی ای که به لحاظ کلینیکی با اهمیت است در حیطه زندگی کودک جلوه نماید.

انواع شب ادراری:
شب ادراری اولیه(Primary enuresis):
حالتی که از اوایل کودکی بدون وقفه ادامه داشته است. شب ادراری اولیه معمولا نشان دهنده نارس بودن یا عدم بلوغ دستگاه عصبی کودک است.
شب ادراری ثانویه(Secondary enuresis):
حالتی که بعد از آنکه کودک مدت قابل توجهی (حداقل شش ماه) را بدون شب ادراری گذرانده است، مجددا شروع شده است. شب ادراری ثانویه میتواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای یا یک مشکل عاطفی در کودک باشد.
نکته: اکثر کودکان درگیر با شب ادراری، تا سن هفت سالگی بدون دخالت درمانی بهبود پیدا میکنند.

شیوع شب ادراری در پسرها بیشتر از دختران است:
شیوع شب ادراری در سن ۵ سالگی در پسر بچه ها ۷ درصد و در دختر ها ۳ درصد می باشد. در سن ۱۰ سالگی ۳ درصد برای پسرها و ۲ درصد برای دخترها بوده و در سن ۱۸ سالگی در پسر ها ۱ درصد و در دخترها فوق العاده نادر می باشد.

در خصوص علت شب ادراری نمی توان به طور دقیق عاملی مشخص را مسبب این اختلال دانست، اما عوامل متعددی با این عارضه ارتباط دارند که در ادامه به چند مورد مهم آن اشاره میشود.
-حجم کم مثانه: همانطور که زمان راه افتادن و حرف زدن کودکان متفاوت است، روند بالا رفتن ظرفیت مثانه و قدرت کنترلی آن نیز در کودکان مختلف متفاوت خواهد بود.
-عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی: اقوام درجه یک 75% کودکان شب ادرار، این مساله را در دوران کودکی خود داشته اند. در صورتی که پدری در کودکی مبتلا به شب ادراری بوده، شانس ابتلای فرزند او 7 برابر میشود.
-کمبود هورمون ضد ادراری: این هورمون تولید ادرار را کاهش میدهد. افراد دارای سطح پایین از این هورمون ممکن است ادرار بیشتری ساخته و مستعد شب ادراری شوند.
-عفونت های ادراری: عفونت های کلیه ها و مثانه میتواند باعث شب ادراری در کودکی شود که سابقه این مشکل را نداشته است.
-تاخیر در رشد و نمو سیستم عصبی مرکزی: در این صورت دستگاه عصبی قادر به دریافت پیام از مثانه پر نیست.
-خواب بسیار عمیق: مشکل در بیدار شدن و اختلال خواب می تواند مانع از بیدار شدن کودک برای تخلیه ی مثانه گردد.
-رژیم غذایی: مصرف شکلات و مواد کافیئن دار و محصولات غذایی دارای رنگ مصنوعی میتواند کودک را مستعد شب ادراری کند.
-عوامل روانی و عاطفی: عواملی چون ترس شدید، تولد فرزند جدید، تنها خوابیدن، مدرسه یا خانه جدید، بحران های خانوادگی و غیره می تواند کودک را مستعد شب ادراری کند.

سرانجام کودکی که مبتلا به شب ادرای هست، چه می شود؟
شب ادراری اختلالی است که معمولاً با افزایش سن خودبخود بهبودی می یابد. از طرف دیگر دوره های بهبودی و عود مجدد دارد و در مواردی بعد از شش ماه درمان کامل نیز عود می کند. اما باید توجه داشته باشید که بدلیل پیامدهای روانشناختی حاصل از شب ادراری مانند کاهش اعتماد به نفس, احساس شرم و خجالت, توهین و تحقیر کودک و تنبیه بدنی برای کنترل آن، ضروری است که پس از تشخیص و رد کردن عوامل جسمانی حتماٌ برای درمان شب ادراری اقدامات لازم انجام شود.
والدین عزیز توجه داشته باشید که در صورت بروز این اختلال، در موارد زیر باید با پزشک متخصص مشورت نمایید:
-تداوم شب ادراری پس از سن ۷-۶ سالگی
-تشخیص عفونت های ادراری
-همراه بودن شب ادراری با یبوست یا بی اختیاری مدفوع
-پیدایش شب ادراری ثانویه (شب ادراری پس از یک دوره عدم خیس کردن)
-شب ادراری همراه با تشنگی غیرمعمول و شدید
-شب ادراری همراه با درد و سوزش هنگام دفع ادرار
-شب ادراری با جریان ضعیف ادرار یا داشتن ادرار صورتی رنگ
-شب ادراری همراه با خرخر کردن در خواب

درمان شب ادراری:
به طور کلی درمان شب ادراری به دو گروه تقسیم میشود:
-درمان های دارویی
-درمان های رفتاری

چند نکته در رابطه با درمان شب ادراری که باید بدانید:
-درمان های رفتاری از موثرترین روش های شب ادراری محسوب می شوند.
-درمورد والدینی که همکاری بیشتری جهت درمان دارند یا شب ادراری شدید نیست یا شب ادراری به صورت ثانویه رخ داده است، استفاده از روش های غیردارویی ارجحیت دارد.
-شب ادراری بی خطر است. به شرط اینکه مشکلات عضوی باعث بروز آن نشده باشد. در هر سالی که کودک بزرگتر میشود، 15% بیماران بهبود پیدا میکند و در اکثر موارد با بلوغ این عارضه بهبودی کامل پیدا میکند.
-همه والدین و همه کودکان برای برنامه های درمانی مختلف به یک اندازه آمادگی ندارند. بنابراین ممکن است یک برنامه درمانی برای کودکی مناسب تر از کودک دیگر باشد.
-برای شروع درمان، کودک باید به اندازه کافی بزرگ شده باشد. همچنین والدین باید جهت شروع درمان آمادگی لازم را کسب کرده باشند.
-شروع تنها درمان دارویی به عنوان اولین قدم روش مناسبی نیست. توجه داشته باشید که فقط در صورتی از دارو در ابتدا استفاده میشود که یکی از روش های رفتار درمانی هم با آن همراه شده باشد.
-شروع درمان با بهبودی این عارضه همراه هست. البته عود مجدد شب ادراری میتواند رخ دهد که گذرا و کوتاه مدت است.
-شب ادراری کودکان دلایل گوناگونی دارد که برخی جنبه جسمی و برخی جنبه روحی و روانی دارد. در اغلب موارد کودک با هر دو مساله درگیر است که دانستن این مطلب به درمان بهتر کمک میکند.
مواردی که رعایت آنها به پیشگیری از عود و درمان بهتر و سریع تر کمک میکند:
-با کودک در ارتباط با مشکلش آزادانه و با آرامش صحبت کنید و سعی کنید آن را برططرف کنید. مثلاً اگر او از تاریکی میترسد و این مشکل در بروز این عارضه موثر است، تا وقتی که خوابش ببرد در اتاقش حضور داشته باشید. باید به کودک اطمینان دهید که وجود این مشکل تقصیر او نیست و با گذشت زمان بهبود پیدا میکند.
-به خاطر داشته باشید آرامش شما والد عزیز به بهبود کودک کمک خواهد کرد.
-هرگز کودک را سرزنش و تنبیه نکنید و مجدداٌ کنترل ادرار به او با مهربانی و نرم خویی آموزش داده شود.
-در بسیاری از موارد شب ادراری حدود یک و نیم تا دو ساعت پس از بخواب رفتن کودک، رخ میدهد. پس بیدار کردن و بردن او به توالت قبل از این زمان، بسیار کمک کننده است.
-استفاده از سیستم زنگ که به دنبال خیس شدن رختخواب به صدا در آمده تا به کودک پاسخ به حس مثانه در شب را آموزش دهد، مدت لازم برای این روش حدود ۱۵ هفته است.
-مواد محرک مثانه، نظیر نوشابه های گازدار، نوشیدنی های انرژی زا، ادویه (فلفل وغذای حاوی آن)، شکلات، کاکایو، آب مرکبات، آناناس، سس گوجه فرنگی؛ از رژیم غذایی، به ویژه از ساعت 3 بعد از ظهر به بعد، از رژیم غذایی کودک حذف شود.
-دارو درمانی در صورتی انجام می شود که سن کودک بیش از ۷ سال بوده و به رفتاردرمانی پاسخ نداده باشد. این داروها معمولاً شامل دسموپرسین، اوکسی بوتینین، و دتروزیتول هستند که با تجویز پزشک مصرف می شود.