تب و تشنج کودکان، درمان از طریق طب سنتی

تشنج عبارت است از اختلال موقتی در مغز، که به صورت ناگهانی آغاز می‌شود و غیر ارادی و غیر قابل کنترل است و در پی آن حرکاتی غیر ارادی در اعضای بدن ظاهر می‌شود. این حالت ممکن است قسمتی از بدن یا تمام اعضا را درگیر کند و به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.
تشنج دو نوع است. یکی همه بدن را در بر می‌گیرد و نوع دیگر برخی از اندام‌های بدن را دچار می‌کند که نوع اول از خشکی «مزاج» و دیگری از تری «مزاج» است. به تشنج نوع اول امتداد می‌گویند.
اگر در کودک نشانه‌هایی مانند زیاد از خواب ‏پریدن، یبوست، طبع خشک، گریه بسیار، تبدیل رنگ صورت به سرخى و سبزى مایل به بدرنگى و تیره شدن، پدیدار شد، باید توقع داشت که بیمار در بحران مبتلا شدن به تشنج است. منظور از کودک در اینجا کسى است که سن نه سال به پایین را داشته باشد؛ زیرا تا این سن، کودکان بیشتر آمادگى ابتلا به تشنج بحرانى را دارند؛ و هر چقدر کودک کوچک‏تر باشد تشنج زودتر اتفاق می‌افتد؛ زیرا عصب‏ ها ضعیف‏تر هستند و تا نه سالگی به همین صورت است.
از آنجایی که بدن کودکان رطوبت زیاد دارد، براى تشنج آمادگى دارند و بیشتر آنها در حالت تب‌هاى سخت و تب‌هاى خفیف یا یبوست، کم‏خوابى، گریه زیاد متشنج مى‏شوند. عموماً کودکان که نیروى مغز و اعصاب و ماهیچه ‏هایشان اندک است به تشنج نزدیکند و چون کبد و قلب نیرومندی دارند و «اخلاط‌شان» چندان غلیظ نیست که از بیرون آمدن سر باز زنند، به آسانى مى‏توان آنها را از تشنج نجات داد. به ویژه تشنج سرد را به سرعت می‌توان در آنها از بین برد؛ زیرا «مزاج» مرطوب دارند و غذاى مرطوب مى‏خورند. ولى گاهى کودکان کمى بعد از تب شدید به تشنج مبتلا مى‏شوند و اگر علاماتى که ذکر شد در آنها باشد به زحمت از آن رها مى‏شوند.

علت تشنج در کودکان
علت تشنج در کودکان گاهی از خشکی بدن، گاهی از تری بدن است و گاهی از تب شدید است. به طور کلی حالت تشنج به دلیل ضعیف بودن نیروی مغز و اعصاب و ماهیچه‌ها صورت می‌گیرد و چون کودکان نیروی ضعیف‌تری دارند، زودتر دچار این بیماری می‌شوند.

درمان تشنج ناشی از خشکی
اگر تشنج از خشکى «مزاج» باشد همه بدن را فرا می‌گیرد و امتداد نامیده می‌شود و این امتداد استفراغ‌های شدید به دنبال دارد که کم کم منجر به مرگ می‌شود. حالت‌های آن به گونه‌ای است که بیمار به سمت جلو یا به سمت عقب می‌افتد. چنانکه پیشانی به زمین بزند یا از پشت سر را به زمین زند و یا پاشنه پا به زمین بکوبد و اگر چهار روز بگذرد از بیماری نجات خواهد یافت. مخصوصاً اگر کودک زیر هفت سال باشد یا این‌که بیمار زنی باشد که «مزاجش» تر است. علاج این بیماری آن است که بیمار را درون یک سطل از «روغن بنفشه» قرار دهید؛ یا با «لعاب اسبغول» اندام او را خیس کنید و یا از روغن‌های سرد همچون «روغن نیلوفر» و «روغن بید» استفاده کنید و یا اینکه «شیر زن شیرده» یا «شیر بز» را مستقیم بر سر بیمار بدوشید. همچنین می‌توان «شیر» را گرفته و با «روغن بنفشه» به هم زد و بر سر بیمار ریخت و یا از آن در بینی او بچکانید.
و نیز می‌توانید از «نطول‌های» مرطوب مانند «بابونه» و «اکلیل الملک» و «کشک جو» و «تخم کوکنار» و پوست آن استفاده کنید. ‏
همچنین در وعده‌های غذایی وی «شیر»، «کدو»، «شکر»، «روغن بادام» و «روغن تخم کدو شیرین» را بگنجانید و «کنکاو» و «روغن بنفشه» را به صورت «ضماد» بر سر بیمار قرار دهید. این روش، درمان بیماری امتداد است؛ یعنی تشنجی که همه بدن را فرا می‌گیرد و حاصل از خشکی باشد.
حال اگر تشنج یکى از اندام‌ها را فرا گرفت، همین شیوه درمانی اجرا می‌شود؛ به علاوه از «روغن بنفشه» و «پیه مرغابی» یا «پیه ماکیان» و «نشاسته گندم» و «مغز استخوان گوساله» و «مغز استخوان بره نر» و «دنبه» به صورت «ضماد» استفاده می‌شود که باید به طور مداوم بر این اندام ببندند.
تشنجی که ناشی از خشکی است از نشانه‌هایش، لاغرى و باریکى عضو متشنج، خشکى طبع، کمى بول، گرسنگى مفرط و تب تند است؛ که درمان آن با «شیر بز»، «شیر الاغ»، «آب جوشانده جو» و «لعاب به‌دانه»، «شربت بنفشه»، «فرنى»، «نشاسته» و «شکر» و «روغن بادام» و هر چه بیشتر از این قبیل موادی که رطوبت بدن را می‌افزاید، به بیمار بدهند.
تشنج خشک به سختی درمان می‌شود و تعداد کمی از افراد مبتلا به آن از این بیماری نجات می‌یابند. مگر آنکه کودک هفت ساله یا زیر هفت سال باشد. پس برای نجات از این بیماری درمانش به طور کلی باید تدبیر رطوبت بخشی باشد. یعنی از موادی که رطوبت ایجاد می‌کند استفاده شود.
اگر تشنج با تب همراه باشد به بیمار «ماءالشعیر تدبیر شده (پرورده شده)» با «روغن بادام» بنوشانید و به او «لعاب به‌دانه» و «لعاب اسفرزه» با «روغن گل سرخ» بدهید. همچنین «آب کدو» با «شکر طبرزد» و «آب انار املیسی» با «دانه کدو» به بیمار بنوشانید؛ و در بینی او «روغن دانه کدو»، «روغن بنفشه»، «روغن نیلوفر» و «روغن بادام» بچکانید. همچین سر و مهره‌های پشت و بدن بیمار را با روغن‌های مذکور آغشته کنید.
اگر همراه با تشنج، تبی وجود نداشته باشد به بیمار «شیر شتر» یا «شیر بز» نوشانده شود و او را در آن شیر بنشانید و در روی بخار آب گوارا قراردهید. سپس در صورت امکان بیمار را در روغن‌هایی نظیر «روغن بنفشه» سست کننده بنشانید و به او «شوربای چرب» بدهید و او را با «آب پاچه‌های گاو و گوسفند» و «آب کله بره» همراه با «سپستان» و «خطمی» و «پوسته‌ها و دانه خشخاش» کوبیده شده «حقنه» کنید. بدن بیمار را با «روغن مرغ» و «مغز قلم گاو» و «روغن مرغابی» و «شمع سفید» چرب کرده و اعضا متشنج را با پیه تازه «ضماد» کنید.
به بیمار «پاچه بره و بزغاله» و نیز «اسفناج»، «اسفیدبا» و «سرمق» و «سبزی» به عنوان غذا بدهید.
همچنین به او «ماهی کوچک»، «مغز گندم» با «شکر طبرزد» و «تخم مرغ عسلی» شده بدهید و به او میوه‌هایی مانند «انار املیسی» و «انگور» و «شفتالو» بخورانید.
روش‌های دیگری نیز در طب سنتی، برای درمان تشنج خشکی که معمولاً پس از استفراغ و در پى تب در اطفال پدیدار می‌شود و اندک‏اندک شدت مى‏یابد، وجود دارد.
«بادام» را با «بنفشه» نیمه‌گرم کرده و یا آنکه «بنفشه» را با «روغن بادام» و «موم گداخته شده» به صورت «مرهم» بسازید و آن را بر سر و پشت چندین بار بمالید؛ و تمام بدن و مفاصل را با آن چرب کنید و او را در محلى گرم و تر قرار دهید و یا «روغن خشخاش» و «روغن تخم کاهو» را به دو گیجگاه و بر فرق سر و مهره‏هاى پشت بمالید. جهت تسکین کودک «تخم خشخاش»، «تخم کاهو» و «شاهدانه» را برشته کنید و براى «استنشاق» به کار برید. همچنین «خشخاش سفید»، «خشخاش زرد»، «تخم کتان»، «تخم خرفه»، «تخم بارهنگ»، «تخم کاهو»، «رازیانه»، «زیره سیاه» و «اسپرزه» را بو ‏داده و همراه با شکر متناسب با سن کودک به او بخورانید.

درمان تشنج ناشی از تری
اگر تشنج از «بلغم» باشد نشانه‌اش این است که عصب ممتلى و پُر می‌شود، یعنی طول آن کوتاه می‌شود و عرض آن زیاد و قطور می‌شود . ناگهانی پدید می‌آید.
سنگینی و کسالت، سفیدى رنگ صورت، سردى و لمس شدن، عدم تشنگى و بسیارى خواب و سستى اعصاب از دیگر نشانه‌های آن است.
با «قى کردن» و خوردن «مسهلات» تدریجى باید آب بدن را کم کرد. «گل سرخ» را جوشانده، صاف کرده با «شکر» قوام آورده به صورت شربت بنوشانید.
تشنجی که علت آن از تری باشد و همه بدن را فرا گیرد همان صرع است. علاوه بر آن از «روغن سُداب» و «موم مصفا» یا «موم زرد» به عنوان «ضماد» استفاده می‌شود که باید به آن «خرمیان» و «فربیون» افزود و آن را بر بدن بیمار بست.
سستی اندام به خاطر «بلغم رقیق» و تشنج از «بلغم غلیظ» است. پس باید تلاش کرد تا غلیظ نشود؛ زیرا علاج‌ناپذیر می‌شود و شایسته نیست به هیچ‌وجه بیمار تشنجی، وارد حمام شود مگر تشنجی که ناشی از خشکی و همراه با تب باشد که می‌توان بیمار را وارد حمام کرد که البته این کار سختی است.
اگر بیمارِ دارای تشنجِ ‌تر وارد حمام شود، عرق خواهد کرد و «ماده‌های» رقیق بدنش دفع می‌شود و باقی مانده آن غلیظ شده و تشنج را افزایش می‌دهد.

تشنج‏ هاى تب‏دار
اصطلاح تشنج‏هاى تب‏دار معمولاً براى تشنج‏هایى که در کودکان سه ساله تا پنج ساله در هنگام تب کردن ایجاد مى‏شود به کار مى‏رود. تشنج‏هاى تب‏دار از این جهت داراى اهمیت هستند که بسیار شایع بوده و باعث وحشت و ترس والدین مى‏شوند. با این‏حال نباید این وضعیت را صرع دانست؛ زیرا تقریباً همیشه با بزرگ شدن کودک این مشکل از بین مى‏رود.
در حقیقت بیش از سه درصد کودکان در سنین بین سه ماهگى تا پنج سالگى حداقل یک‏بار دچار تشنج‏هایى در هنگام تب مى‏شوند که زمینه هیچ‏گونه بیمارى مغزى هم ندارد. این وضعیت بیشتر در کودکانى که داراى سابقه‏ خانوادگى چنین تشنج‏هایى هستند و یا اینکه فردى از افراد خانواده‏ آنها دچار صرع است، دیده مى‏شود.
یک‏سوم از کودکانى که یک‏بار دچار تشنج تب‏دار شده‏اند، بعد از مدتى دوباره چنین تشنج‏ هایى را خواهند داشت. اما فقط تعداد خیلى کمى از آنها (کمتر از ۵ درصد) دچار صرع واقعى خواهند شد.
اگر یک کودک، دچار تشنج تب‏دار شد، باید با استفاده از داروى گیاهىِ مؤثر و پاشویه کردن، درجه حرارت او را پایین آورده تا این وضعیت دوباره تکرار نشود.
همچنین با گذاردن «کیسه یخ» بر سر طفل، می‌توان تب او را کم کرد و اگر بدون تب دچار تشنج شد، باید درمان او را در اسرع وقت انجام‏ داد.
دم کرده «شکوفه سیب درختى» به میزان ۳۰ گرم در یک لیتر «آب»، خاصیت ضد تشنج دارد.
مؤثرترین درمان تشنج، «حمام گرم» است. باید کودک بیمار را در لگن یا وان «آب گرم» به مدت چند دقیقه نگاه داشت. پس از آنکه تشنج آرام گرفت روده‏هایش را با «تنقیه» «آب گرم» پاک کرد و مدت ۲۴ ساعت هیچ خوراکى به او داده نشود. ولی گاهی امکان اینکه به او «آب گرم» داده شود وجود دارد.
اگر علت تشنج کودک از باد باشد، نشانه‌ آن این است که یک مرتبه آشکار و به سرعت از بین می‌رود. درمان این نوع تشنج روغن‌هاى محلل و مرطوب مانند «روغن کنجد» و «روغن نارگیل» است که باید به بدن یا عضو دچار تشنج مالیده شود.
در تشنجی که از تب حاصل می‌شود باید توجه کرد که کودک بیمار «شیر» و «کله‌پاچه» نخورد و به جای آن «سوپ جوجه» به او بخورانید.
به طور کلی ابتدا بهتر است از بروز تشنج پیشگیری کرد. برای پیشگیری از تشنج کودکان در شب می‌توان از گیاه «نیل» بهره برد. گیاه «نیل» نیز از تشنج، جیغ زدن و گریه کردن کودکان در شب جلوگیرى می‌کند.
ماده نیل به فارسى «نیل» و «نیل پر طاووسى» و «لاجورد» و در کتب طب سنتى با نام نیل آمده است. ماده‏اى است آبى‏رنگ لاجوردى که از برگ گیاه نیل گرفته مى‏شود.
در کشور هند از گیاه «زرنباد» برای درمان تشنج استفاده می‌کنند. به این شیوه که کوبیده شده و له شده گیاه «زرنباد» را برای رفع تشنج بر روی سر کودکان قرار می‌دهند.